Φύτευση Δένδρων και Μεταφύτευση Φυτών

Το κείμενο αυτό σχετικά με τη φύτευση δένδρων και μεταφύτευση φυτών, μου το έστειλε ο κύριος Βασίλης Γιαχαλής στο kalliergo.tst.

Τον ευχαριστώ πολύ για το κείμενο, αλλά και για τις συμβουλές που μας δίνει.

Στήν παρούσα θεματική ενότητα, λέγοντες “φύτεμα” δέν περιλαμβάνεται, ή δέν αναφέρεται τό φύτεμα μέ σπόρους (σπορο-φύτευσις). Επίσης, στό “δένδρα” περιλαμβάνονται καί τά φυτά μέ ξυλώδη κορμό. Έτσι, περιοριζόμεθα στίς τρείς ακόλουθες περιπτώσεις:

“Φύτεμα” δένδρων μέ μεταφοράς τους, από εκεί απ’ όπου έχουν φυτρώσει καί αναπτυχθή, μεταφέροντας τό φυτό μέ τήν ριζική του κεφαλή καί τήν μπάλα τού χώματός του γύρω απ’ αυτήν. Δηλαδή, μεταφυτεύομε τό δένδρο συνολικά ως έχει αναπτυχθή μέχρις εκείνου τού σημείου.
“Φύτεμα” δένδρων ως μεταφύτευσι, αλλά μέ ξερίζωμα από τήν θέσι όπου ευρίσκοντο, μέ απόσπασι τού κορμού των καί (μέρους) τής ριζικής κεφαλής των, αλλά χωρίς τήν μπάλα τού χώματος γύρω απ’ αυτήν.
“Φύτεμα” δένδρων από μοσχεύματα (βέργες-κλαδιά). Η ανωτέρω διάκρισις επιβάλεται λόγω τής ιδιαιτέρας πρακτικής πού θά πρέπη νά ακολουθήσωμε κατά περίπτωσι, πέραν τών γενικών αρχών.

Φύτευση δένδρων με μεταφορά

Αρχίζοντας από τήν 1η περίπτωσι, όπου τό φυτό έχει ήδη φυτρώσει-αναπτυχθή σέ “γλάστρα” καί αφαιρώντας του τήν γλάστρα τοποθετείται σέ λάκκο στό χώμα.

Τούτη είναι η πιό συνήθης περίπτωσις γιά τούς περισσοτέρους. Φαινομενικά απλή, άλλά, έχει καί κάποιες λεπτομέρειες.

Βασική επιδίωξις-προσανατολισμός μας: νά αναπτύξη-επεκτείνη τό ριζικό του σύστημα, ικανό γιά νά θρέψη-αναπτύξη τό υπέργειο τμήμα, μέ αντοχές στίς καιρικές καί τοπικές συνθήκες. Πρός τούτο καί όλως γενικά, περιορίζετε τήν κλάρα του καί δουλεύετε βαθειά καί πλατειά τό χώμα.

Ειδικώτερα, γιά τήν περίπτωσι αυτήν:

Ανοίγετε τόν λάκκο καί βγάζετε τό χώμα, λίγο περισσότερον σέ βάθος από όσον πιάνει η γλάστρα, η μπάλα του. Μή βγάζετε περισσότερον χώμα από τά βαθύτερα. Για νά τραβήξη η ρίζα του πρός τά βαθύτερα, ρίξετε μέσα στόν λάκκο λίγο λίπασμα, (φωσφορικό-καλιούχο, διότι τό άζωτο, μέχρις νά φθάσουν νά τό εκμεταλλευθούν οι ρίζες, μάλλον χαμένο θά πάη), καί ανασκάψετε-ανασηκώσετε-ανοίξετε τό χώμα όσον βαθύτερα μπορείτε. Εδώ, χρησιμοποιήσετε καλύτερα ένα δικέλι αντί ξινάρι, αφού δέν χρειάζεται (καί δέν πρέπει) νά βγάλετε τό χώμα, ούτε νά τό κονιορτοποιήσετε. Γιά νά έχετε “αέρα” στό σκάψιμο πιό βαθειά, θά χρειασθή περισσότερον άνοιγμα τού λάκου πρός τά πλάγια, ως τό 2-3-πλάσιο. Τούτο, εξ άλλου, θά είναι καί απαραίτητο γιά νά αποκόψετε τίς παρακείμενες όποιες ρίζες, οι οποίες θά τείνουν νά εισχωρήσουν άμεσα στό δουλεμένο.
Άν τό φυτό σας είναι πολύ νέο-μικρό, μπορείτε νά προσθέσετε-αντικαταστήσετε-εμπλουτίσετε τό χώμα τού λάκκου μέ όποιο δικό σας εύφορο χώμα. Όχι, όμως, καί άν τό δένδρο σας είναι μεγαλωμένο. Τό ξένο χώμα στό υπόστρωμα, θά καθυστερήση νά δέση μέ τό μητρικό, μέ αποτέλεσμα αποπροσανατολισμό τής ρίζας καί τήν έλλειψι ενός δετού πράγματος πού θά μπορή νά ανεβάζη επάνω τήν υγρασία.
Βγάζοντας το φυτό από τήν γλάστρα, ξετυλίγετε καί αποκόπτετε, μέ μιά ψαλίδα, όλες τίς προεξέχουσες ή αναμαλλιασμένες ρίζες γύρω από τήν μπάλα. Τούτο καί ειδικώτερα στόν βαθμό πού τό φυτό είναι μεγαλωμένο.
Τοποθετείτε τό φυτό (μέ την μπάλα) στόν λάκκο καί σέ επίπεδο 2-3 δάχτυλα επάνω από τό έδαφος. Η μπάλα, σταδιακά, μέ τίς βροχές καί τό κάθισμα τών ανασκαμένων χωμάτων θά έλθη στό επίπεδο τού εδάφους. Τό “βαθειά” θά πρέπη νά είναι τό ανάσκαμα τού υποστρώματος καί όχι η τοποθέτησις τού φυτού. Οι ρίζες πού θά αναπτυχθούν, είναι ό,τι θά πάη βαθειά. Η ριζική κεφαλή θά πρέπη νά είναι κοντά στήν επιφάνεια τού εδάφους, 4-5 δάχτυλα χωμένη, νά ζεσταίνεται, νά αναπνέη.
Προσχώνετε τήν μπάλα-τόν λάκκο από τά πλάγια καί χαμηλώτερα, ανασηκώνοντας ελαφρώς τό φυτό (γιά τά διάκενα) καί πιέζοντας-πατώντας τό χώμα νά δέση μέ τήν μπάλα. Τό επάνω μέρος τής προσχώσεως καί περιμετρικά τής μπάλας νά είναι ελαφρύ. Εδώ, μπορείτε (καί καλόν είναι) νά ρίξετε χώμα ελαφρύ-εύφορο-κομπόστ, αλλά όχι λίπασμα, καθόλου στήν παρούσα φάσι. Άν ρίξετε λίπασμα, εδώ, επιφανειακά-περιμετρικά, θά εισχωρήσουν περισσότερον οι ρίζες τών ζιζανίων, παρά τού φυτού. Τό φυτό, εξ άλλου, δέν θά αναγκασθή νά αναπτύξη ρίζα πρός τά κάτω καί μετά θά δεινοπαθήση.

Επιφανειακή λίπανση

Οι φυτωριούχοι, συνήθως, συνιστούν νά ρίξετε καί λίπασμα στό φύτεμα. Γιατί; Έτσι τά έχουν μάθει. Τά δενδράκια αυτά έχουν μεγαλώσει στά φυτώρια, μέσα σέ γλάστρες, σέ συνθήκες ελλειπούς χώματος καί μέ αντιστάθμισμα τήν χρήσι ενισχυτικών λιπασμάτων, πού, γιά τά κοινά δεδομένα, μπορεί νά φθάνουν έως τήν υπερβολή. Ίσως, νά μήν γινόταν αλλοιώς στό φυτώριο, αλλά δέν έχει έννοια νά συντηρήσετε παραπέρα αυτήν τήν τακτική, γιά τούτο άλλως τε τό μεταφυτεύετε.

Ένα έτερον θέμα, σχετιζόμενο μέ τήν λίπανσι προκύπτει ως ακόλουθο. Τό φυτό μέ τήν λίπανσι στό φυτώριο έχει προσαρμοσθή καί τείνει νά ανθίση καί νά καρπίση. Στήν μεταφύτευσι, διατηρώντας αυτόν τόν προσανατολισμό του, θά επιχειρήση μάλλον τό ίδιο. Γιά νά συντηρηθή τούτο, θά έλεγε κάποιος, θέλει λίπανσι. Πρίν απαντήσω σέ τούτο, λαβετε υπ’ όψιν σας, ότι:

Η ανάπτυξις τού φυτού απαιτεί δυνατότητα θρέψεως καί μάλιστα μιά ισορροπία. Άν τό έδαφος είναι πτωχό, ή, όπως εδώ, τό ριζικό του σύστημα είναι αδύνατο-ανεπαρκές-ανέτοιμο, τούτο θά πρέπη νά ενισχυθή μέ λίπασμα. Δέν μπορεί νά αναπτύξη μέ ισορροπία τήν κλάρα του-φύλλωμά του, άν δέν έχη σταθή καλά στά πόδια του. Η λίπανσις, βραχυχρόνια, θά τού εξασφαλίσει τήν ανάπτυξι τής κλάρας εις βάρος όμως, τής ίδιας του τής ισορροπίας, καί, αφού δέν θά μπορέση νά αναπτύξη τά πόδια του γιά νά σταθή, κάποια στιγμή θά καταρρεύση. Η όποια ισορροπία επιτευχθή διά τής λιπάνσεως στό στάδιο τής μεταφυτεύσεως, θά είναι προσωρινή, ασταθής καί ευαίσθητος.

Τό αδύναμο-μή προσαρμοσμένο φυτό, στήν προσπάθειά του νά θρέψη καρπό, παραμελεί τίς ρίζες του καί τό φύλλωμά του, έως καί τού σημείου τής ολικής εξαντλήσεως. Ο καρπός εξαντλεί τό φυτό περισσότερον από κάθε άλλο τι (ξηρασία, τροφοπενία,…).

Έτσι, στό θέμα τής (επιφανειακής) λιπάνσεως γιά τήν συγκεκριμένη περίπτωσι, η προσωπική μου σύστασις είναι ρητώς ” Όχι “! Καί, συμπληρωματικά, άν θέλετε μακρόπνοη προοπτική τού φυτού, διευκρινίζω ότι τά παρακάτω πρέπει νά εφαρμόζωνται απαρέκκλιτα:

Κλάδεμα

Αποκόπτετε -κλαδεύετε όλα τά τρυφερά-μή ψημένα μέρη τής κλάρας τού μεταφυτευόμενου φυτού. Όσον μεγαλύτερο είναι τό δενδράκι, τόσον πιό αυστηρό τό κλάδεμα. Γιά νά δώσω τήν αίσθησι ενός μέτρου, γιά παράδειγμα, δένδρο μέ κορμό όσον ο καρπός τού χεριού σας (ή καί μικρότερο), θά πρέπη νά κλαδευθή τελείως στό ύψος σας καί κατά προτίμησι 10-15 εκ. πάνω από τό σταύρωμα.
Αφαιρείτε κάθε άνθος-καρπό πού θά δέση τίς πρώτες χρονιές, καί σταδιακά μέχρις νά ισορροπήση η ανάπτυξίς του.
Γενικά, μή βιάζεσθε νά τό χαρείτε, γιατί… θά τό λυπάσθε ή καί θά τό “κλάψετε”! (βλέποντας τά δενδράκια πού έβαλαν στό Πεδίο τού Άρεως, στόν χώρο εμπρός από τό άγαλμα τής Αθηνάς, -μή διερωτάσθε γιά τό προφανές- αλλά… μάλλον γιά τούς “κηπουρούς” τού Άλσους!)
Αντιθέτως, μήν περιορίζετε, μήν κλαδεύετε τούς νεαρούς βλαστούς πού εκπτύσσονται στήν συνέχεια, παρά μόνο γιά λόγους ασφαλείας (μή σπάσουν από τόν αέρα) καί μέ μέτρο. Τό κλάδευμα γίνεται σέ συγκεκριμένη εποχή καί όχι στήν ανάπτυξι-έκπτυξι.

Εποχή (μετα-)φυτεύσεως τών φυτών μέ “γλάστρα”

Συνήθως γιά τά μεγαλύτερα δένδρα, τούς ψυχρότερους τόπους καί όπου επιδιώκεται καλή ριζοβολία, προτιμάται ο Νοέμβριος, στίς 5-6 ημέρες πρίν τήν Νέα Σελήνη, ή αμέσως μετά τό τελευταίο τέταρτο (καί κλάδεμα τών αειθαλών πάνω στό γύρισμα τού φεγγαριού τόν Δεκέμβρη), ή, μετά: Δεκέμβριο: 2-4 ημέρες πρίν τό τελευταίο τέταρτο.

Ιανουάριο: 2-3 ημέρες μετά τήν Πανσέληνο
Φεβρουάριο, στίς 1-2 ημέρες μετά τήν Πανσέληνο, ή καί 4- 5 ημέρες πρίν τήν Νέα Σελήνη
Μάρτιο: στίς 1-2 ημέρες πρίν τήν Πανσέληνο
Απρίλιο: στίς 3-4 ημέρες πρίν τήν Πανσέληνο
Μάϊο (αρχές): στό 1ο τέταρτο έως καί 2 ημέρες μετά.

Τά φυτά μεταφυτεύονται κατά κανόνα τό απόγευμα.

Παραλειπόμενα σέ αυτήν τήν παράγραφο:

Στήν μεταφύτευσι, ποτέ δέν θά κλαδέψετε συκιά ή καρυδιά. Θά τήν μεταφυτεύσετε ως έχει, μέ όλο της τόν κορμό-κλαδιά.
Σέ κάθε (μετα-)φύτευσι, θά ποτίσετε επαρκώς (όχι καί νά λημνάση!) τό δένδρο, ό,τι καιρό καί νά κάνη.
Φροντίσετε νά βάλετε τόν πάσσαλο στηρίξεως έξω από τήν μπάλα τού χώματος, νά μήν τήν διαλύσετε.
Γιά τούς προνοητικούς, νά εξετάσετε μήπως μέ τήν μπάλα τού χώματος μεταφέρονται ζιζάνια άγνωστα στόν τόπο σας. Άν θεωρείτε κάτι τέτοιο επικίνδυνο, αποτινάξετε τό χώμα, απολύνετε τήν ρίζα, κλαδέψετε αυστηρά τόν κορμό, χωρίς κανένα πράσινο μέρος, κλαδέψετε αρκετά καί τίς ρίζες καί τοποθετήσετέ τό.
Μή “ξεχάσετε” νά αφαιρέσε τήν “γλάστρα” γύρω από τήν μπάλα τής ρίζας, η οποία πολλές φορές συνίσταται από μιά σκληρή πλαστική σακκούλα. Αυτονόητο μέν, άλλά… επιβλέψετε καί τόν εργάτη πού θά σας κάνη τήν δουλειά. Έχει συμβή καί αυτό, μέ αποτέλεσμα τόν ερχόμενο χειμώνα νά σαπίση η ρίζα!

Αναφορικά μέ τό βάθος καί τό σημείο εμβολιασμού: αυτό αφορά μόνον τά ετήσια εμβολιασμένα κλήματα, τά οποία δίνονται κατά κανόνα χωρίς μπάλα χώματος. Ο λόγος πού τό εμβόλιο θά πρέπη σ’ αυτά νά είναι εκτός γής, αφορά τήν πρόβλεψι νά μήν πετάξη τό ήμερο ρίζες καί προσβληθή από τήν φυλλοξήρα. Σέ όλα τά άλλα, μέ τήν μπάλα, είναι σαφές τό σημείο εμβολιασμού καί τό επίπεδο τού χώματος.

Οι λάκκοι, καλόν είναι νά ανοίγωνται πολύ ενωρίτρον, νά έχουν αερισθή καί ηλιασθή. Σέ επιλεκτικές περιπτώσεις μπορείτε κά κάψετε μέχρις στάχτης μέσα στόν λάκκο λίγες κληματόβεργες ή ξερές κλάρες.

Φύτεμα δένδρων ως μεταφύτευσι

Στήν 2η περίπτωσι, όπου τό (αποσπασμένο) δένδρο πρός μεταφύτευσι, όχι μόνον δέν διαθέτει τήν μπάλα τού χώματος στήν ρίζα του, αλλά, ούτε ολόκληρη τήν ρίζα του. Μπορεί νά έχη μέρος μόνον από τήν ριζική κεφαλή του, αλλά, μπορεί καί νά διαθέτη ικανό έως πολύ χονρό κορμό!

Η πιό συνήθης-αντιπροσωπευτική περίπτωσις είναι εκείνη τής μεταφυτευόμενης (ρίζας) αγριλιάς. Οι άθρωποι τής υπαίθρου, πολλές φορές προτιμούν, αντί νά φυτέψουν δενδρύλια ελιάς (ρίζας αγριλιάς), νά μεταφέρουν από τόν λόγγο μεγαλύτερα δένδρα αγριελιάς, νά τά φυτέψουν γιά νά τά μπολιάσουν ελιά. Σέ αυτούς, λόγω εμπειρίας τους, περιττεύει κάθε συμβουλή, αλλά, αναφέρεται εδώ γιά λόγους πληρότητος καί γιά τόν καθένα, ως γνώσις καί όπου άν χρειασθή. Γιά τόν απλό καλλιεργητή, τούτο, συναντάται καί ως ξερίζωμα-μετάθεσις κάποιων οπωροφόρων δένδρων πού είτε τά είχε σέ φυτώριο-πρασιά, ή εφύτρωσαν μόνα τους στόν κήπο, (αμυγδαλιές, καρυδιές, …), ή καί αποσπασμένα κολοβούδια (μέ ελαχίστη ρίζα) από τόν ριζικό κορμό ενός δένδρου.

Η λογική καί η πρακτική είναι ίδια μέ τήν προηγουμένη περίπτωσι. Τί διαφοροποιείται; τουλάχιστον ως πρός ό,τι κανείς θά υπέθετε; Πόση ριζα απαιτείται:

Άν καί όσον τό κλαρικό είναι μικρό, ή/καί δέν έχη σημαντική ριζική κεφαλή, τότε, όση ρίζα καταφέρετε νά βγάλετε ξεριζώνοντάς το.
Άν καί στόν βαθμό πού πρόκειται γιά μεγαλωμένο δένδρο, ή/καί διαθέτη αντίστοιχα ριζική κεφαλή (κολόκα), τότε, πέρα από τήν ριζική κεφαλή του, δέν κρατάτε καθόλου-καμμιά σημαντική ρίζα.
- Αυτό πού κάποιοι λέγουν-συνιστούν: “… νά τό βγάλης, μεταφυτεύσης έχοντας όσο τό δυνατόν μεγαλύτερη ριζα…”, εμπειρικά έχει αποδειχθή λάθος γιά τά μεγαλύτερα δένδρα. Όχι μόνον αρκεί η κολόκα του (μέ τά ελάχιστα ριζίδια), αλλά καί επιβάλλεται.
- Ό,τι ρίζα θά πετάξη τό φυτό, θά εκπτυχθή από τήν ριζική του κεφαλή καί όχι από τίς όποιες σημαντικές σπασμένες ρίζες αφήσετε.
- Έτσι:
- Αποκόπτετε (μέ ψαλίδα, ή τσεκούρι) κάθε υπόλοιπο σημαντικής-μεγάλης ρίζας στήν βάσι της. Αφήνετε μόνον τά μικρά ριζίδια καί τά ψαλιδίζετε σέ λίγα εκατοστά.
- Άν η κολόκα είναι πολύ μεγάλη σέ σχέσι μέ τόν κορμό, ή/καί έχη γηρασμένα τμήματα, τά απο-πελεκάτε (κατά προτίμησι μονόπλευρα). Επειδή η έκπτυξις τών νέων ριζών θά γίνη από σημεία τής κεφαλής πού διαθέτουν καί τήν φλύδα του, αφήνετε τά απαραίτητα υγιή βυζιά της γιά τόν σκοπό αυτόν, χωρίς νά τά τραυματίσετε.
Κατά τήν τοποθέτησι τού δένδρου στό χώμα, η κεφαλή τής ριζας του θά πρέπη νά φιλήση τέλεια μέ τό χώμα. Γιά τούτο, βρέξετε λίγο τό χώμα πρίν τήν τοποθέτησί της καί, αφού τήν τοποθετήσετε, πατήσετέ την καλά, όπως καλά θά πατήσετε τό (παρά-)χώμα επάνω καί γύρω απ’ αυτήν, νά δέση καλά τό χώμα γύρω από τό ξύλο καί τήν ρίζα. Όχι βαθειά, όπως ετονίσθη καί πιό πάνω, αλλά καί νά μήν κινδυνεύη νά μετακινηθή.
Εδώ καί απαρέκκλιτα, έχετε αφαιρέσει-κλαδέψει όλα τά πράσινα καί νεαρά-τρυφερά μέρη-κλαδιά τού δένδρου. Νά πετάξη καινούργια, μέ τόν καιρό.

Εποχή ξεριζώματος καί/γιά τήν μεταφύτευσι

Τά αειθαλή δένδρα ξεριζώνονται από Νοέμβριο έως Φεβρουάριο, τά φυλοβόλλα από τέλος Ιανουαρίου έως καί Φεβρουάριο.

Προσωπική εκτίμησις ανάλογα μέ τό φεγγάρι καί σύμφωνα μέ τήν πρακτική τών χωρικών:

Νοέμβριο: απόσπασις στίς 2-3 ημέρες μετά τήν Νέα Σελήνη.
Δεκέμβριο: απόσπασις στήν Νέα Σελήνη έως καί 1- 2 ημέρες πρίν. Ιανουάριο: απόσπασις 3-5 ημέρες πρίν τήν Νέα Σελήνη, ή καί στίς 1-2 ημέρες μετά.
Φεβρουάριο, απόσπασις 1-2 ημέρες πρίν τήν Νέα Σελήνη.
Η μεταφύτευσις δένδρων νά γίνεται, κατά προτίμησι τό απόγευμα, όπως καί στήν προηγουμένη περίπτωσι.

Καθώς καθυστερείτε τήν μεταφύτευσι πρός τήν άνοιξι (μέχρις καί τίς αρχές Μαΐου) η επιμέλεια γιά τήν συντήρησί του καί ειδικά γιά τήν απαιτουμένη υγρασία θά είναι πολύ μεγαλύτερη.

Γενικά, καλόν είναι νά είναι κατά τό ξερρίζωμα νά αποφεύγωνται οι ημέρες ρίζας-γής, ενώ στήν μεταφύτευσι νά προτιμώνται. Σέ κάθε περίπτωσι νά αποφεύγωνται οι ημέρες περιγείου τής σελήνης.

Οι συνιστώμενες ανωτέρω ημέρες είναι ενδεικτικές. Άλλοι επιλέγουν, γιά παράδειγμα, τό Σάββατο (νά ριζώση σά-βάτο!), ενώ άλλοι επιλέγουν τήν Σελήνη απέναντι από τόν Κρόνο, ή τόν Δία, (1-2 μέρες πρίν). Ως τόσον, ο ενδιαφερόμενος μπορεί νά συμβουλευθή καί σχετικά ημερολόγια καί νά επλέξη ο ίδιος.

Παραλειπόμενα γιά τήν μεταφύτευσι αποσπασμένου δένδρου:

Όταν βγάλετε-ξεριζώσετε τό πρός μεταφύτευσι δένδρο, καλύτερον είναι νά τό ξαπλώσετε στό έδαφος, κατά προτίμησι μέ τήν ρίζα πρός τήν ανηφόρα, καί νά παραχώσετε τήν ρίζα του μέ εύφορο-μαλακό χώμα καί νά έχη αρκετή υγρασία. Ένας μήνας είναι αρκετόν γιά τό “κλώσσασμα” σέ αυτήν τήν θέσι. Δεδομένου ότι τό αποκομμένο φυτό διαθέτει κεφαλή γιά τήν έκπτυξι ριζών, δέν χρειάζεται κάποια ορμόνη γιά νά επιταγχύνη τούτο καί καλόν είναι, γιά τήν αποφυγή διαταραχής τής λειτουργίας του, οι ρίζες του νά εκπτυχθούν όταν θά τό μεταφυτεύσετε. Έτσι αρκεί νά σκεπάζεται η κεφαλή τού από μαλακό εύφορο χώμα καί νά έχη αρκετή υγρασία.
Τά δένδρα αυτά, μεταφυτεύομενα, μπορεί νά καθυστερούν λίγο στήν αρχή ως πρός τήν ανάπτυξι, αλλά, παρουσιάζουν μεγαλύτερες αντοχές καί μέ τόν χρόνο ριζώνουν πολύ καλύτερα από εκείνα τά αντίστοιχα καί μικρότερα πού έχουν φυτευθή μέ όλη τους τήν ρίζα καί τό χώμα.
Τά μεταφυτεύομενα δένδρα αναπτύσσουν περισσότερον τό πλευρικό τους ριζικό σύστημα καί μέ τόν χρόνο, προοδευτικά, καί τήν κάθετη ρίζα τους. Αντιθέτως, τά σπορόφυτα, στήν θέσι όπου εφύτρωσαν, αναπτύσσουν μιά δυνατή βαθειά ρίζα καί προσαρμόζονται, ή αντέχουν πολύ καλύτερα από κάθε άλλο μεταφυτευόμενο δένδρο. (Μιά μπουλντόζα, κάποτε, επάλευε 20 λεπτά γιά νά γκρεμίση ένα δένδρο τού οποίου τόν κορμό αγκάλιαζες άνετα, ενώ, άν επρόκειτο γιά μεταφυτευμένο δένδρο, ίσως νά είχε πέσει καί από τόν αέρα!). Όμως, σέ κάποια σπορόφυτα καρποφόρα, η ευρρωστία αυτή επιτυγχάνεται εις βάρος τής καρποφορίας των. Δηλαδή τούτα, είτε δίνουν λιγώτερο καρπό, ή μπορεί νά φθάσουν νά γίνουν ακαμάτικα. Οι καλλιεργητές τό γνωρίζουν τούτο καί προτιμούν τήν μεταφύτευσί των, ή τό μπόλιασμά τους. (Αντιθέτως, εκείνοι πού επιδιώκουν νά “πρασινίσουν” άλλους χώρους, είτε δέν τό κατανοούν, ή επιδιώκουν άλλη αριστοποίησι!)

Όλα τά ανωτέρω θά πρέπη νά εντείνωνται στόν βαθμό πού πρόκειται γιά μεγαλωμένο δένδρο.

Άν μετά 4-6 χρόνια τό μεταφυτεύμενο δένδρο δέν παρουσάζη ικανή ανάπτυξι-ευρρωστία, κλαδέψετέ το ελαφρώς σέ κατάλληλη εποχή, σκάψετε γύρω από τήν ρίζα του καί αποκόψετε τίς πλευρικές επιφανειακές ρίζες του, αναγκάζοντάς το νά αναπτύξη βαθύτερα τήν κάθετη ρίζα του. Περιορίσετε τήν καπροφορία του μέχρις νά ισορροπήση η ανάπτυξίς του.

Περίπτωσις μετα-φυτεύσεως μέ μόσχευμα

Πιό συνήθης τέτοια περίπτωσις είναι εκείνη τών κλημάτων (μέ βέργα, αυτόρριζα). Επειδή, όμως, η καλλιεργητική πρακτική, στό συγκεκριμένο, ενέχει πολλές λεπτομέρειες καί επαγγελματισμό γιά τήν μεγαλύτερη επιτυχία της, δέν είναι δυνατόν νά αναπτυχθούν πλήρως εδώ. Έτσι, θά αρκεσθούμε σέ πιό γενικά σημεία τά οποία καλύπτουν επαρκώς τήν περίπτωσι. Καί άλλα φυτά, όπως συκιά, ροδιά, (ακόμη καί ελιά, όπως συμβαίνει στήν Κρήτη), μπορεί νά δημιουργηθούν μέ μόσχευμα, (από βέργα-κλαδί).

Η όλη πρακτική, εδώ, στόν πολλαπλασιασμό μέ μοσχεύματα, προσομοιάζει περισσότερον μέ τήν προηγουμένη περίπτωσι τού αποσπασμένου δένδρου. Από τήν φύσι της όμως έχει κάποιες πρόσθετες λεπτομέρειες πού θά πρέπη νά προσεχθούν:

Τό μόσχευμα δέν μπορεί νά είναι πολύ χονδρό, αλλά ένα “ψημένο” κλαδί, συνήθως τής προηγουμένης χρονιάς τό οποίο κατά προτίμησι νά έχη στό κάτω μέρος του, στήν βάσι του, λίγο παλιό ξύλο.

Τό μόσχευμα αποκόπτεται μέ ψαλίδα, γιά νά μήν τραυματίζεται τό μητρικό, αλλά στήν μεταφύτευσι οι περισσότεροι προτιμούν νά “πληγώνουν” τήν κάτω άκρη του, τήν βάσι του. Εκτός τής συκιάς, ή οποία πάντοτε ξεμασκλιέται από τήν κλάρα, καί σέ κάποιες άλλες περιπτώσεις προτιμώνται μοσχεύματα-ξεμασκλάδια από τόν κορμό τού δένδρου.
Άν καί τά περισσότερα ούτως πολλαπλασιαζόμενα φυτά, δύνανανται νά πετάξουν μάτια-ρίζες καί από τά μεσογονάτια διαστήματα (μεταξύ τών κόμπων), η έκπτυξις ριζών ευνοείται περισσότερον στούς κόμπους, στούς ρόζους. Έτσι, τό τελείωμά τους θά είναι 1-2 εκ. κάτω από τόν τελευταίο κόμπο.
Εδώ τό κλώξιμο είναι μάλλον ο κανόνας. Τά μοσχεύματα τοποθετούνται μεμονομένα, ή σέ δέσμες, στό έδαφος καί μέ κλίσι, η βάσις πρός τήν ανηφόρα, γιά τήν ανακατεύθυνσι τών χυμών πρός τήν ρίζα, παραχώνονται μέ αμμόχωμα καί ποτίζονται, ώστε νά μήν υπάρχουν διάκενα μεταξύ των καί πατιούνται καλά. Τό αμμόχωμα εκτός τού ότι ευνοεί τήν έκπτυξι τών ριζών, λόγω οξύτητος καί αερισμού, συνιστάται καί γιά έναν πρόσθετο λόγο: Όταν θά τά ξεθάψετε καί τά ξεμονιάσετε γιά τήν μεταφύτευσι, άν τό χώμα είναι κολλώδες καί σκληρό, καθώς θά αποσπάται, θά ζημιώση τά μάτια -ρίζες πού θά έχουν αρχίσει νά εκπτύσσονται.
Μπορείτε νά περάσετε τήν άκρη τους λίγη ξυλώδη ορμόνη, είτε πρίν τό κλώξιμο, ή, βάζοντάς τα γιά ένα βράδυ, πρίν τήν μεταφύτευσι, νά ακομπούν σέ νερό όπου έχετε διαλύσει μιά σχετική ποσότητα ορμόνης.
Στην μεταφύτευσι, τό έδαφος νά είναι ιδιαίτερα δουλεμένο, καί γιά τήν ριζοβολία καί γιά νά μήν τά βυζάξουν τά ζιζάνια.Η φορά τής βέργας-τού κλαδιού θά είναι η φυσική τους φορά, εκτός από τήν ροδιά πού τοποθετείται ανάποδα, (δέν γνωρίζω τό γιατί).
Όσον αφορά τήν κλίσι τής τοποθετήσεως-φυτεύσεως:
- Άν τά μοσχεύματα δέν έχουν εκπτύξη ριζες-μάτια, τότε, προτιμώτερον καί πιό παραδοσιακά, τίθενται πιό βαθειά (30-40 εκ.) καί “γονατίζονται”, κάτι σάν μισό ” U “, νά καθυστερήσουν οι χυμοί γιά τήν βλάστησι καί νά συγχρονισθούν μέ τήν ριζοβολία. Εδώ, τό χώμα ποτίζεται λίγο, πατιέται καλά πάνω από τό μόσχευμα, ως μιά σπιθαμή, καί μόνον τό επάνω μέρος παραμένει αφράτο.
- Εάν τά μοσχεύματα έχουν ήδη αρχίσει νά πετούν μάτια-ρίζες, ή/καί άν τό χώμα είναι βαθειά καί πλατειά δουλεμένο καί δέν θά υφίσταται πρόβλημα υγρασίας, ή αναταγωνιστών, τότε κάνομε μιά τρύπα μέ έναν λοστό (ή κάτι ανάλογο) καί τοποθετούμε μέσα τό μόσχευμα. Γιά νά μήν πληγωθούν τά μάτια, ρίχνομε λίγη άμμο καί μετά νερό, (ή ρευστό χώμα), ώστε νά κλείση τό γύρω κενό, τό πατάμε ελαφριά μέ ένα ραβδί καί παραχώνομε τό υπόλοιπο.
- Μεγαλύτερα μοσχεύματα-κλαδιά, όπως γιά παράδειγμα η συκιά, κατά κανόνα “γονατίζονται”.
Η τοποθέτησις σέ μεγάλο βάθος μπορεί νά τού εξασφαλίση υγρασία μέχρις νά ριζοπιάση, αλλά οι ρίζες θά αναπτυχθούν από ψηλά, από εκεί όπου τό χώμα ζεσταίνεται καί αερίζεται καί θά πάνε βαθειά στό δουλεμένο.
Σέ κάθε περίπτωσι, ποτίζετε ελαφρώς τό χώμα νά καθίση καί δέση γύρω από τό φυτό.
Αφήνετε 2 μάτια έξω από τό έδαφος καί ένα στό επίπεδο τού εδάφους. (Στό κλαδί τής συκιάς, πού δέν κλαδεύεται, αφήνετε 30-50 εκ.)

Λοιπά, σχετικά-συμπληρωματικά μέ τά ανωτέρω

Τό σκάμμα όπου βάζετε τό μόσχευμα, προιτμάτε, νά παραμένη κοίλο, νά μή τό παραχώνετε έως τό επίπεδο τού εδάφους. Τήν παράχωσι αυτή θά τήν κάνετε σταδιακά καί καθώς θά έχη ζεστάνη αρκετά ο καιρός, μέ τό σκάλισμα.

Πολλοί επιλέγουν νά “κλώξουν” τά μοσχεύματα σέ κάθετη θέσι, όλως ανεστραμμένα, γιά μεγαλύτερη αποτεσματικότητα στήν ριζοβολία. Ο καθένας μπορεί νά επινοήση τήν πρακτική, τόν τρόπο γιά κάτι τέτοιο.

Στό παράχωμα τών μοσχευμάτων γιά νά “κλώξουν”, (όπως συμβαίνει στίς βέργες τών κλημάτων), πολλοί χωρικοί καί ειδικοί, συνιστούν νά παραχωθούν ολοκληρωτικά, γιά νά μήν πετάξουν ενωρίς οι οφθαλμοί πού τούς βλέπει τό φώς καί νά μήν αδυνατίση η ικανότης γιά ριζοβολία. Αναφορικά μέ τούτο έχετε, όμως, υπ’ όψιν σας τά ακόλουθα:
Άν παρατείνετε τό χώσιμο κατ’ αυτόν τρόπο, όταν ζεστάνη σημαντικά ο καιρός (περ. στά μέσα τού Απρίλη), οι οφθαλμοί τών μοσχευμάτων θά εκπτυχθούν ανήλιοι μέσα στό χώμα, καί μάλιστα έντονα! ό,τι καί νά κάνετε. Στήν μεταφύτευσι, οι εκπτυσσόμενοι τρυφεροί-ανήλιοι οφθαλμοί δέν θά αντέξουν νά προσαρμοσθούν στήν απότομη αλλαγή θερμοκρασίας, θά καούν.

Γιά τούτο:

Άν προβλέπετε ότι θά τά μεταφυτεύσετε ενωρίς, (τό πολύ έως τίς αρχές τ’ Απρίλη), καλόν είναι νά τά παραχώσετε ολοκληρωτικά.

Άλλως, όταν έχετε προβλέψει τήν μεταφύτευσι σέ προχωρημένη ζέστη, (Απρίλη- μέσα Μάη), ή καί γιά απρόβλεπτους λόγους ασφαλείας, τότε, παραχώνετε μόνον λίγο περισσότερον απ’ όσον περίπου υπολογίζετε ότι θά τεθή στό χώμα, αφήνοντας ένα μέρος τους ακάλυπτο, στό φώς. Οι βέργες θά αρχίζουν νά πετάνε από τά πιό ακραία μάτια τους, αλλά αυτό δέν θά είναι σημαντικό. Τούτο θά τό αποκλαδέψετε στήν μεταφύτευσι.

Οι πάσσαλοι γιά τήν στήριξι τών φυτών (απαραίτητοι γιά τήν στήριξι καί τήν θέσι τών φυτών από μοσχεύματα), καλόν είναι νά τίθενται κατά τήν φύτευσι, ώστε νά μήν πληγωθούν μετά οι ρίζες. Πολλές φορές οι καλλιεργητές, ιδίως σέ μαζικές φυτεύσεις, χρησιμποιούν πασσάλους από καλάμια, (πικρο-)δάφνες, ή καί αγριόξυλα, (κουμαριές κ.ά.), ως πιό ευχερή. Εάν οι πάσσαλοι αυτοί είναι χλωροί, έχουν κοπή πρόσφατα καί τεθούν βαθειά στό δουλεμένο έδαφος, θά φυτρώσουν μέ μεγάλη “επιτυχία”! Γιά τούτο, τούς χλωρούς πασσάλους, όταν ζεστάνη ο καιρός καί κατά διαστήματα νά τούς ανακινείτε λίγο γιά νά αποφύγετε τό ρίζωμά τους. Προτιμώτερον γιά τούς χλωρούς πασσάλους είναι, νά τούς κόψετε ενωρίτερον, νά τούς βάλετε σέ ένα δοχείο (πλαστικό) μέ διάλυμα θειϊκού χαλκού (γαλαζόπετρας), 5-6%, νά ποτίσουν γιά λίγες ημέρες, νά τούς αφήσετε λίγες ημέρες ακόμη νά στεγνώσουν καί μετά νά τούς χρησιμοποιήσετε, χωρίς νά σαπίζουν.

Σέ κάθε περίπτωσι καί μέ τήν επερχόμενη ζέστη, σκαλίζετε τό χώμα γύρω από τήν ριζα καί, σταδιακά, πιό επεκτατικά καί βαθειά. Φροντίζετε ωστε τά νεαρά φυτά νά μήν στερηθούν τήν υγρασία στά δύο πρώτα χρόνια καί, 2-3 ημέρες μετά από κάθε πότισμα νά τά ανασκαλίζετε ελαφρώς. Ό,τι φυτεύσατε μέ μοσχεύματα είναι πιό απαιτητικά σέ αυτήν τήν φροντίδα.

Στίς περιπτώσεις εκτατικής φυτεύσεως, (όταν φυτεύεται μεγάλος αριθμός φυτών), οι καλλιεργητές θεωρούν κανόνα νά γυρίσουν τό χωράφι τους βαθειά, μέ αλέτρι. Τό αλέτρι είναι ό,τι τό καλύτερο γιά τήν περίπτωσι. Η φρέζα πού ακολουθεί,… ό,τι τό χειρότερο.
Άν μπορείτε νά βάλετε τά φυτά σας στό όργωμα χωρίς νά τό φρεζάρετε θά ήταν προτιμώτερο. Άν καί όποτε χρειασθή νά φρεζάρετε τό έδαφος, θά πρέπη νά είναι στεγνό επιφανειακά (ως 10 εκ.), ή/καί τό φρεζάρισμα θά πρέπη νά είναι αβαθές καί αργόστροφο. Αποφεύγετε τήν χρήσι βαρέων καλλιεργητικών μηχανημάτων πού θά συμπιέσουν τό έδαφος. Τό πλεονέκτημα τού αερισμού τού εδάφους, πού επιτυγχάνεται μέ τό αλέτρι, μηδενίζεται μέ τήν πολύστροφη καί βαθειά φρέζα, τήν συμπίεση στό υγρό επιφανειακά έδαφος καί τήν δημιουργία κρούστας μετά τήν φρέζα καί τήν βροχή.

Βασίλης Γιαχαλής
(μή επαγγελματίας καλλιεργητής)

*Να κλώξη: νά εκκολαυθή, πρίν άν εκπτυχθή ή νέα του ζωή, καί γιά τόν σκοπό αυτόν, (από τήν κλώσσα καί τό κλώσσασμα τών αυγών της)