Φυλλοδιαγνωστική Τροφοπενίες Διάγνωση της Θρεπτικής Κατάστασης ενός Φυτού – Μέρος 1/2

Φυλλοδιαγνωστική τροφοπενίες. Η θρεπτική κατάσταση του φυτού

Συχνά αναρωτιόμαστε, για να γνωρίζουμε τη θρεπτική κατάσταση των φυτών μας, τι είναι καλύτερο να κάνουμε: ανάλυση φύλλων ή εδαφολογική ανάλυση;

Χρειάζονται και τα δύο ή μήπως όχι;

Ας δούμε για αρχή τι είναι το ένα και τι το άλλο…

Εδαφολογική ανάλυση: Είναι η εξέταση του εδάφους όπου μας δείχνει τα φυσικά χαρακτηριστικά του εδάφους, όπως είναι το ph, η περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους, η ικανότητα κατακράτησης νερού, την υγρασία και άλλα.

Στην ουσία μας δείχνει το τι μπορεί να είναι διαθέσιμο στα φυτά μας και δίνει “οδηγίες” κατά κάποιο τρόπο ή κατευθυντήριες γραμμές για τη λίπανση.

Φυλλοδιάγνωση (Ανάλυση φύλλων): Είναι η άμεση μέτρηση της θρεπτικής κατάστασης του φυτού.

Τι είναι η φυλλοδιαγνωστική

Όταν χρησιμοποιούμε για ανάλυση τα φύλλα ενός φυτού για να βρούμε τις συγκεντρώσεις των ανόργανων θρεπτικών στοιχείων, κατά τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου. Με τη φυλλοδιαγνωστική μπορούμε να προσδιορίσουμε την υπάρχουσα θρεπτική κατάσταση αλλά επίσης και να προλάβουμε τις τροφοπενίες. Είναι δυνατό να χρησιμοποιήσουμε και τους καρπούς ή τα στελέχη αλλά κατά κανόνα είναι τα φύλλα. Αυτό συμβαίνει διότι στα φύλλα συντελούνται βασικές λειτουργίες όπως είναι η φωτοσύνθεση και ο μεταβολισμός αλλά και επειδή στα φύλλα συγκεντρώνεται πάνω από το 50% του συνόλου των θρεπτικών συστατικών. Η περιεκτικότητα των φύλλων σε θρεπτικά στοιχεία σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη των φυτών και για αυτό χρησιμοποιούνται ως δείκτης της θρεπτικής κατάστασης.

Συλλέγονται φύλλα και από υγιή φυτά αλλά και από φυτά που πάσχουν, έτσι ώστε να συγκρίνεται η περιεκτικότητα τους σε θρεπτικά στοιχεία. Αυτή η χρήση της φυλλοδιαγνωστικής συμβάλει αποτελεσματικά στη διάγνωση διαταραχών της ανόργανης θρέψης. Επομένως, η φυλλοδιαγνωστική επιτρέπει την εξακρίβωση του βαθμού εφοδιασμού μιας καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία και της αναμενόμενης αντίδρασής της στη χορήγηση ενός ή περισσοτέρων από αυτά. Το αποτέλεσμα αυτό έχει ιδιαίτερη πρακτική αξία γιατί σχετίζεται άμεσα με το είδος των λιπασμάτων που χρειάζεται η καλλιέργεια για να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες της. Με την μέθοδο αυτή δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί η ποσότητα και η μορφή των λιπασμάτων, χωρίς όμως να υποτιμάται η αξία και η αποτελεσματικότητα της μεθόδου.

Το βασικό ερώτημα που απασχολεί κάθε καλλιεργητή είναι ποιά θρεπτικά στοιχεία είναι ενδεχόμενο να περιορίζουν την ανάπτυξη των φυτών που καλλιεργεί κάθε φορά. Η απάντηση που δίνεται στο ερώτημα αυτό με βάση τα δεδομένα της φυλλοδιαγνωστικής είναι η πιο αξιόπιστη που μπορούμε να επιτύχουμε σήμερα.

Η παραπέρα χρησιμοποίηση των δεδομένων αυτών για την βελτίωση της ανόργανης θρέψης της καλλιέργειας εξαρτάται και από άλλους παράγοντες και κυρίως τις ιδιότητες του εδάφους. Για τον λόγο αυτό η φυλλοδιαγνωστική αποδίδει και αξιοποιείται περισσότερο όταν συνδυάζεται με αναλύσεις εδάφους, οι οποίες παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για την αιτιολογία των τροφοπενιών και την αποτελεσματική χορήγηση των θρεπτικών στοιχείων που χρειάζεται μία καλλιέργεια.

Πότε μπορούμε να κάνουμε φυλλοδιαγνωστική στις καλλιέργειες μας

Αμυγδαλιά: η καλύτερη εποχή δειγματοληψίας είναι τον Ιούλιο, μέσα στο πρώτο δεκαήμερο και τα φύλλα τα παίρνουμε από λεπτά κλαδιά.

Βερικοκιά: πραγματοποιείται τους μήνες Ιούνιο- Ιούλιο, τα φύλλα παίρνονται από βλαστούς που δεν έχουν καρπούς, χρειαζόμαστε 8-10 φύλλα/δένδρο και τα παίρνουμε κάθε 30-50 δένδρο. Το δείγμα μας συνολικά θα πρέπει να έχει 150-200 φύλλα.

Ελιά: περίπου 6 εβδομάδες μετά τη πλήρη άνθηση, π.χ. αν έχουμε άνθηση αρχές Μαΐου θα πάρουμε το δείγμα κατά τις 15 Ιουνίου. Προσέχουμε βέβαια τα δένδρα μας να μην έχουν κάποιο πρόβλημα, είτε ασθένεια είτε έντομο, παίρνουμε δείγμα κάθε 5 ή 10 δένδρα, 4-8 φύλλα με τους μίσχους/δένδρο είναι καλά και στη συνέχεια τα βάζουμε σε σακούλες νάιλον. Αν δεν έχετε τη δυνατότητα να τα πάτε την ίδια μέρα στο εργαστήριο, βάλτε τα στο ψυγείο και σε θερμοκρασία 3-5 βαθμούς Κελσίου, όχι όμως στη κατάψυξη.

Εσπεριδοειδή: στα εσπεριδοειδή η φυλλοδιαγνωστική γίνεται από τον Αύγουστο μέχρι τον Νοέμβριο, αλλά καλύτερα είναι μέσα στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου. Λαμβάνονται δείγματα ανά 5 ή 10 δένδρα, τα φύλλα πρέπει να έχουν τους μίσχους τους (το κοτσανάκι που συνδέει το φύλλο με τον βλαστό), τοποθετούνται σε σακούλες νάιλον και στο ψυγείο (όπως στην ελιά).

Κερασιά-Βυσσινιά: τα φύλλα τα μαζεύουμε όταν μαζεύουμε και τους καρπούς, από τη βάση βλαστών ενός έτους.

Μηλιά-Αχλαδιά: μετά τη πλήρη άνθηση, περίπου 8-12 εβδομάδες, από διάφορες πλευρές του δέντρου παίρνουμε τα φύλλα μαζί με τους μίσχους. Για εσάς που έχετε κήπο ή χωράφι, να προσέξετε τα φύλλα να είναι από δένδρα ίδιας ηλικίας, ποικιλίας και υποκειμένου. Το δείγμα μας είναι καλό όταν έχουμε μαζέψει 40-100 φύλλα, τα τοποθετούμε σε χάρτινες σακούλες και τα γνωστά… ψυγείο.

Ροδακινιά: όταν έχουμε πρώιμη ποικιλία παίρνουμε τα φύλλα μας πριν τη συλλογή των καρπών, ενώ αν έχουμε όψιμη ποικιλία παίρνουμε το δείγμα μας γύρω στις 8-12 εβδομάδες πριν τη πλήρη άνθηση. Και στις δύο περιπτώσεις, τα φύλλα τα κόβουμε είτε από τη βάση είτε από τη μέση των ετήσιων βλαστών που δίνουν καρπούς.

Φιστικιά: το δείγμα λαμβάνεται συνήθως από 20 Ιουλίου μέχρι αρχές Αυγούστου. Παίρνουμε 4 σύνθετα (όταν χωρίζεται σε δύο ή περισσότερα μικρότερα φύλλα, π.χ. τριανταφυλλιά, τριφύλλι, φασολιά) φύλλα από κάθε δένδρο και από ύψος 1,2 μέχρι 1,8 μέτρα περιφερειακά του δένδρου και τα φυλάμε σε σακούλες νάιλον μέχρι να τα πάμε στο εργαστήριο, το συντομότερο.

Καρότο: γίνεται ανάλυση στους μίσχους νέων φύλλων ή στο έλασμα παλαιότερων φύλλων.

Καρπούζι: παίρνουμε το δείγμα στο στάδιο ανάπτυξης του πρώτου καρπού και παίρνουμε το 6ο φύλλο (μαζί με τον μίσχο) από τη κορυφή.

Λάχανο: η κατάλληλη περίοδος είναι μόλις αρχίσουν να σχηματίζονται οι κεφαλές, παίρνουμε τα μεσαία φύλλα του περιτυλίγματος.

Σπαράγγι: η φυλλοδιαγνωστική γίνεται στο τέλος του Ιουνίου, όταν η βλάστηση έχει αναπτυχθεί πλήρως. Παίρνουμε κλαδόφυλλα (έχουν αραχνοειδή επιφάνεια και βοηθούν στη διαπνοή), μήκους 30 εκατοστών από ανεπτυγμένους βλαστούς αρσενικών φυτών.

Ντομάτα-Αγγούρι: κατάλληλα χρονικά διαστήματα για φυλλοδιαγνωστική: 8 εβδομάδες από τη μεταφύτευση, 13 και 21 εβδομάδες μετά. Παίρνουμε φύλλα, από τα ώριμα, συνήθως το 40 με 60 από τη κορυφή.

Φασόλια: το δείγμα λαμβάνεται κατά το στάδιο της καρπόδεσης και γίνεται ανάλυση στο μίσχο του 4ου φύλλου από τη κορυφή.

Ακτινίδιο: από Αύγουστο μέχρι αρχές Σεπτεμβρίου, το δείγμα παίρνεται από βλαστό που έχει τουλάχιστον 8 φύλλα μετά τον καρπό και επιλέγουμε το 4ο.

Αμπέλι: ανά 10-15 πρέμνα παίρνουμε 3-5 φύλλα, στην αρχή της άνθησης ή στο τέλος της ή στην αρχή της ρώγας ή κατά την ωρίμανση.

Βαμβάκι: για όσους επίσης έχετε, πριν ή κατά την άνθηση τα νεότερα αλλά πλήρως ώριμα φύλλα. Το κατάλληλο δείγμα είναι 30-40 φύλλα.

Οι μεταβολές στις συγκεντρώσεις των ανόργανων θρεπτικών στοιχείων στα φύλλα κατά την διάρκεια της βλαστικής περιόδου

Κατά την διάρκεια της βλαστικής περιόδου στα φυτά παρατηρούνται μεταβολές των θρεπτικών στοιχείων, που σχετίζονται με το στάδιο ανάπτυξης που βρίσκονται τα φυτά μας και τις οποίες μπορούμε να παρακολουθήσουμε με επαναλαμβανόμενες δειγματοληψίες. Αυτές οι μεταβολές οφείλονται στη κινητικότητα των θρεπτικών στα διάφορα μέρη του φυτού. Ανάλογα με την κινητικότητα αυτή τα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία διακρίνονται σε:

• α) ευκίνητα που είναι τα άζωτο (N), φώσφορος (P), κάλιο (K), μαγνήσιο (Mg), νάτριο (Na), θείο (S) και χλώριο (Cl)
• β) μέτριας κινητικότητας: σίδηρος (Fe), μαγγάνιο (Mn), ψευδάργυρος (Zn), χαλκός (Cu) και το μολυβδαίνιο (Mo) και
• γ) δυσκίνητα: ασβέστιο (Ca) και βόριο (B)

Τα ευκίνητα στοιχεία μπορούν να μεταφερθούν από ένα όργανο σε άλλο, ενώ τα δυσκίνητα μεταφέρονται δύσκολα ή και καθόλου.

Η ποσότητα ενός θρεπτικού στοιχείου που προσδιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο μέρος (ιστό του φύλλου) μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή μπορεί να περιγραφεί ως εξής:

Συγκέντρωση (συσσώρευση) στοιχείου = είσοδος – έξοδος + παραγωγή – κατανάλωση

Ο ιστός δεν παράγει αλλά δεν καταναλώνει κιόλας θρεπτικά στοιχεία, επομένως, η συσσώρευση του θρεπτικού στοιχείου που προσδιορίζεται είναι στην ουσία το αποτέλεσμα της διαφοράς των ποσοτήτων που εισήλθαν και εξήλθαν.

Με βάση τη παραπάνω σχέση διακρίνονται οι εξής περιπτώσεις:

1. Η ποσότητα του θρεπτικού στοιχείου που εισέρχεται στο φύλλο είναι μεγαλύτερη από την ποσότητα που εξέρχεται, οπότε σε αυτήν την περίπτωση αυξάνεται η ποσότητα του θρεπτικού στοιχείου στο φύλλο (θετική συσσώρευση). Κάτι τέτοιο παρατηρείται σε ένα νεαρό φύλλο.
2. Η ποσότητα του θρεπτικού στοιχείου που εισέρχεται στο φύλλο είναι ίση προς την ποσότητα που εξέρχεται, οπότε σε αυτή την περίπτωση διατηρείται η ποσότητα του θρεπτικού στοιχείου φύλλο (μηδενική συσσώρευση). Κάτι τέτοιο παρατηρούμε σε ένα ώριμο φύλλο.
3. Η ποσότητα του θρεπτικού στοιχείου που εισέρχεται στο φύλλο είναι μικρότερη από την ποσότητα που εξέρχεται, με συνέπεια να μειώνεται η ποσότητα του θρεπτικού στοιχείου στο φύλλο (αρνητική συσσώρευση). Αυτό το παρατηρούμε σε ένα γερασμένο φύλλο.

Οι διαταραχές της θρεπτικής κατάστασης του φυτού

Πάμε για αρχή να δούμε κάποιους ορισμούς έτσι για τη πληροφορία και για τη γνώση.

• Τροφοπενία: χαρακτηρίζεται η παθολογική κατάσταση που προκύπτει από τον ανεπαρκή εφοδιασμό του φυτού με θρεπτικά στοιχεία.
• Τοξικότητα: είναι η παθολογική κατάσταση που προκύπτει από τον υπερβολικό εφοδιασμό του φυτού με θρεπτικά στοιχεία. Οπότε, όπως θα καταλαβαίνετε με το να βάζουμε παραπανίσιες ποσότητες, γιατί έχουμε την εντύπωση ότι βοηθάμε, καταφέρνουμε ακριβώς το αντίθετο.
• Απλή τροφοπενία: οφείλεται σε ανεπάρκεια ενός θρεπτικού στοιχείου.
• Σύνθετη τροφοπενία: η ανεπάρκεια οφείλεται δύο ή περισσότερα θρεπτικά στοιχεία.
• Ορατή τροφοπενία: όταν βλέπουμε συμπτώματα σε διάφορα μέρη του φυτού.
• Κρυφή τροφοπενία: υπάρχει έλλειψη θρεπτικού στοιχείου χωρίς να υπάρχουν ορατά συμπτώματα. Αυτό σημαίνει τα εξής δύο: ή ότι η έλλειψη δεν είναι πολύ μεγάλη ή ότι η τροφοπενία είναι σε αρχικό στάδιο.
• Πραγματική τροφοπενία: οφείλεται σε πραγματική ανεπάρκεια ή και τέλεια έλλειψη του αντίστοιχου θρεπτικού στοιχείου στο έδαφος.
• Φαινομενική τροφοπενία: το στοιχείο υπάρχει ποσοτικά στο έδαφος αλλά δεν μπορεί να αξιοποιηθεί από τα φυτά είτε γιατί είναι δεσμευμένο είτε γιατί βρίσκεται σε μεγάλο βάθος.

Πως μπορούμε να διαγνώσουμε τροφοπενία;

Η τροφοπενία γενικά, δεν προκαλεί πολύ χαρακτηριστικά συμπτώματα και για αυτό θα ήταν καλύτερα κάθε φορά να χρησιμοποιούνται παραπάνω των μία διαγνωστικές μέθοδοι, ανάλογα βέβαια και με το είδος του φυτού. Οι μέθοδοι είναι οι εξής:

1. Μακροσκοπική μέθοδος

Στη περίπτωση αυτή, τα φυτά μας υποφέρουν από σχετικά μεγάλη έλλειψη ενός θρεπτικού στοιχείου και εκδηλώνουν ορατά συμπτώματα όχι μόνο στα φύλλα αλλά και σε άλλα όργανα του φυτού. Τα συμπτώματα αυτά ποικίλου, μπορεί να είναι χλωρώσεις, κηλίδες, νεκρώσεις φύλλων, κλαδιών ή και ολόκληρου του φυτού. Θεωρείται μια μέθοδος πολύ χρήσιμη γιατί με την παρατήρηση των συμπτωμάτων επιταχύνεται η τελική διάγνωση.

2. Συγκριτική μέθοδος

Τα συμπτώματα συγκρίνονται με έγχρωμες φωτογραφίες τροφοπενιών που έχουν προκληθεί τεχνητά.

3. Φυλλοδιαγνωστική μέθοδος

Αναλύθηκε παραπάνω.

4. Μέθοδος διαγνωστικής χορήγησης θρεπτικών στοιχείων

Με την μέθοδο αυτή ελέγχεται η αντίδραση των άρρωστων φυτών σε χωριστές χορηγήσεις θρεπτικών στοιχείων για τα οποία υπάρχει υπόνοια τροφοπενίας. Η εξαφάνιση των συμπτωμάτων και γενικά η βελτίωση της κατάστασης των φυτών από την χορήγηση ενός από τα στοιχεία αυτά αποκαλύπτει την συγκεκριμένη τροφοπενία. Η χορήγηση θρεπτικών στοιχείων για διαγνωστικούς σκοπούς στα φυτά γίνεται με κάποιον από τους επόμενους τρόπους: προσθήκη στο έδαφος, ψεκασμός του φυλλώματος, εμβάπτιση κλαδίσκων και επάλειψη φύλλων.

5. Μέθοδος εμβολιασμού

Με εμβολιασμό είναι δυνατόν να αποδειχθεί αν μία ασθένεια οφείλεται σε τροφοπενία ή σε ίωση. Ιστός από το φυτό που πάσχει εμβολιάζεται σε υγιές υποκείμενο. Αν η ασθένεια μεταδοθεί σε αυτό τότε πρόκειται για ίωση, ενώ σε αντίθετη περίπτωση οφείλεται μάλλον σε τροφοπενία.

Χαρακτηριστικά συμπτώματα των τροφοπενιών

Ανάλογα με την θέση που εμφανίζονται τα συμπτώματα μας στο φυτό οι τροφοπενίες διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

1) Όταν τα συμπτώματα παρατηρούνται πρώτα στα φύλλα της βάσης του φυτού και με τον χρόνο προχωρούν προς τα πάνω, φτάνοντας ακόμα και στα φύλλα της κορυφής, τότε μιλάμε για τροφοπενία αζώτου, φωσφόρου, καλίου και μαγνησίου. Όταν θα αντικρίσουμε κάτι τέτοιο, τα νεαρά φύλλα του φυτού προσλαμβάνουν τα απαραίτητα στοιχεία από τα κατώτερα φύλλα, με αποτέλεσμα αρχικά την εμφάνιση των συμπτωμάτων και στην συνέχεια την ξήρανση αυτών των φύλλων της βάσης. Αν δεν θεραπευτεί το αίτιο, τα συμπτώματα αυτά προχωρούν προς τα παραπάνω φύλλα.

2) Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι τροφοπενίες που τα συμπτώματα τους παρατηρούνται πρώτα στα φύλλα της κορυφής (το αντίστροφο) και στη συνέχεια προχωρούν προς τα κάτω. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι τροφοπενίες που προκαλούνται από την έλλειψη ασβεστίου, βορίου, μαγγανίου, χαλκού και σιδήρου.

Έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα στις τροφοπενίες, οι οποίες όμως αφορούσαν τη συγκεκριμένη καλλιέργεια ξεχωριστά. Εδώ θα δούμε κάποια γενικά συμπτώματα που παρατηρούνται ανάλογα με την τροφοπενία που έχουμε… Και ξεκινάμε:

Τροφοπενία αζώτου, τροφοπενία φωσφόρου

1. Όταν τα κατώτερα ή πιο μεγάλης ηλικίας τμήματα του φυτού δείχνουν πρώτα ή πιο έντονα τα συμπτώματα και τα συμπτώματα γενικεύονται σε ολόκληρο το φυτό, τότε έχουμε τροφοπενία αζώτου-φωσφόρου.

Τροφοπενία αζώτου

Τα φύλλα μας αρχικά έχουν ανοιχτό πράσινο χρώμα, το οποίο μετά γίνεται κιτρινοπράσινο ή κίτρινο με νεκρώσεις στα κατώτερα φύλλα. Οι βλαστοί μας έχουν μικρή ανάπτυξη, είναι λεπτοί ενώ οι καρποί είναι μικρού μεγέθους.

Τροφοπενία φωσφόρου

Παρατηρείται αργός ρυθμός ανάπτυξης και έχουμε μεταχρωματισμό στους μίσχους αλλά και στη κάτω επιφάνεια των φύλλων.

Εικόνα 1. Τροφοπενία αζώτου σε φυτό κάνναβης.

Εικόνα 2. Τροφοπενία φωσφόρου σε καλαμπόκι.

Εικόνα 3. Τροφοπενία φωσφόρου σε φυτό ηλίανθου.

Τροφοπενία καλίου, τροφοπενία μαγνησίου, τροφοπενία μολυβδαινίου

2. Όταν τα συμπτώματα είναι συγκεντρωμένα κυρίως στα κατώτερα, πιο γερασμένα φύλλα, τότε έχουμε να αντιμετωπίσουμε τροφοπενία καλίου-μαγνησίου-μολυβδαινίου.

Τροφοπενία καλίου

Χαρακτηριστικό της τροφοπενίας αυτής είναι οι νεκρωτικές ή χλωρωτικές κηλίδες, χωρίς συγκεκριμένο σχήμα στη περιφέρεια του φύλλου. Αργότερα, τα φύλλα γίνονται κίτρινα, η χλώρωση επεκτείνεται στα νεύρα και τα κατώτερα φύλλα πέφτουν. Οι βλαστοί του φυτού γίνονται αδύνατοι αλλά ταυτόχρονα και σκληροί ενώ στους καρπούς παρατηρείται ανομοιόμορφη ωρίμανση.

Τροφοπενία μαγνησίου

Αρχικά παρατηρείται περιφερειακή χλώρωση μεταξύ των κύριων νεύρων του φύλλου, η οποία αργότερα μεταφέρεται. Ίσως, χωρίς να είναι σίγουρο, εμφανίζεται μεταχρωματισμός αντί για χλώρωση και να έχετε υπόψη ότι πολύ σπάνια έχουμε νέκρωση των φύλλων στην τροφοπενία μαγνησίου.

Τροφοπενία μολυβδαινίου

Κύρια χαρακτηριστικά: χλώρωση, νέκρωση και καρούλιασμα των φύλλων. Τα νεαρά φύλλα στην αρχή είναι πράσινα αλλά στη πορεία εμφανίζουν κηλίδες, όταν έχουν αναπτυχθεί πλήρως.

Εικόνα 4. Τροφοπενία καλίου σε καλαμπόκι.

Εικόνα 5. Τροφοπενία μαγνησίου σε αρχικό στάδιο.

Εικόνα 6. Τροφοπενία μαγνησίου σε προχωρημένο στάδιο, στο ίδιο φυτό με την προηγούμενη εικόνα.

Εικόνα 7. Στη παραπάνω φωτογραφία, στα δεξιά έχουμε τροφοπενία μαγγανίου και στα αριστερά τροφοπενία μαγνησίου.

Εικόνα 8. Στα αριστερά φυτό ντομάτας χωρίς ανεπάρκεια μολυβδαινίου, ενώ στα δεξιά φυτό με τροφοπενία.

Ένα άρθρο της Σοφίας Παπάζογλου για το kalliergo.gr
Γεωπόνος – MSc Διαχείριση Περιβάλλοντος

Μέρος 2ο

Το δεύτερο μέρος του άρθρου θα το βρείτε στο “Η διάγνωση της θρεπτικής κατάστασης του φυτού – Μέρος 2/2“.

Tags: ΔΙΑΓΝΩΣΗ • ΕΛΛΕΙΨΗ • ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ • ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΓΕΩΠΟΝΟΣ • ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ • ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΕΣ • ΦΥΛΛΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ